Hôm nay tôi được xem một cảnh khai thác đá hết sức ấn tượng. Mà nói cho cụ thể thì không phải là chi tiết việc khai thác đá mà chỉ là một đoạn nhỏ, trong đó là cảnh cạy một viên đá thô nhám từ đất cát ra, sau đó đổ nước vào để rửa trôi lớp đất mặt và cuối cùng là đưa vào máy cắt.
Đó là cảnh một viên đá mã não (agate) được chúng ta đưa ra ánh sáng, sau đó làm cho nó được tỏa sáng dưới ánh mặt trời.
Phải nói rằng việc cắt một viên đá mã não và được chiêm ngưỡng các đường vân đá và hiệu ứng ánh sáng chiếu vào và được phản chiếu lại, là một điều hết sức thú vị đối với tôi. Tôi sẽ không nói đến sự phân tách lớp của viên đá hay vật chất chính cấu tạo nên, vì đây là những đặc điểm của một viên đá mã não thô. Điều mà tôi muốn đề cập đến là sự độc đáo, duy nhất của từng viên đá. Mỗi viên đá được hình thành thành từ nhiều vật liệu lõi khác nhau, được hình thành theo thời gian riêng biệt, trong những điều kiện hoàn toàn khác nhau... Chính vì vậy chúng ta sẽ có được những lớp, những vân hoàn toàn khác nhau trên mỗi viên đá. Tạo nên giá trị độc nhất cho từng viên đá. Mỗi lần được chiêm ngưỡng một vết cắt, là mỗi lần trí tưởng tượng của chúng ta lại được no đầy bởi những cảm xúc mới lạ. Không ngây ngốc ra mới lạ đúng không?
Lần đầu tiên tôi biết đến từ đá mã não là khi nhìn thấy được chiếc vòng đeo tay của bà ngoại tôi. Cuộc sống của ngoại tôi rất vất vả, nhưng dù gì bà cũng là một người vợ trong một gia đình trí thức, ông ngoại tôi là một thầy giáo trong trường tây thời bấy giờ. Gia đình đã di chuyển đi kinh tế mới từ Hội An vào miền Nam. Khó khăn, đói khổ không làm mất đi được cái khí chất của một gia đình trí thức là vậy. Từ nhỏ tôi có cảm nhận rất khác giữa ngoại tôi và những người hàng xóm. Và một phần trong đó là từ chiếc vòng mà bà ngoại tôi đeo trên tay. Một chiếc vòng mã não điển hình. Nhưng với một đứa hời hợt như tôi thì việc quan sát kỹ một chiếc vòng như vậy vào lứa tuổi đó thì chắc chắn là không có được rồi. Nhưng nó tạo cho tôi một ấn tượng rất sâu. Để cho đến bây giờ, mỗi khi nhắc về mã não thì hình ảnh đầu tiên nhá lên trong đầu tôi là bà ngoại và chiếc vòng của bà.
Có một thời, chiếc vòng mã não là tượng trưng cho sự sang quý của người sở hữu. Những người không phải làm lụng vất vả, được ăn mặc sung sướng. Là đặc điểm điển hình của những người thuộc gia đình khá giả, quan lại, trí thức. Và cũng gắn liền với sự mỏng manh, yếu đuối khi suốt ngày được che mưa che nắng.
Và còn gắn liền với vô số những quan niệm tâm linh khác. Điển hình là chiếc vòng là một vật chịu thay nạn cho người chủ. Khi xảy ra tai nạn, chiếc vòng bị vỡ là dấu hiệu cho thấy nó hứng chịu thay sự xui rủi mà đáng ra người chủ phải gánh lấy. Hay sự mờ đục của một chiếc vòng là dấu hiệu cho thấy tình trạng sức khỏe đang đi xuống của người chủ, và chiếc vòng một lần nữa lại là vật đầu tiên thay chủ gánh lấy phần đau bệnh này.
Tôi đã nghe rất nhiều, và rất nhiều điều đối với đồ trang sức, đặc biệt là vòng tay làm bằng mã não. Cả một miền ký ức của tôi là rất nhiều câu chuyện về điều này.
Nhưng cuối cùng đọng lại, còn đó và đi theo tôi đến bây giờ vẫn là hình ảnh bà ngoại gầy gầy và chiếc vòng trên tay...